ZAMEK KRÓLEWSKI

Zamek został wybudowany na przełomie XIII i XIV w. prawdopodobnie przez króla Władysława Łokietka, jako typowa średniowieczna budowla obronna. Pierwsza o nim wzmianka historyczna – jako akt nadania przez Łokietka tejże warowni wraz z jedenastoma okolicznymi wsiami biskupowi Muskacie – pochodzi z roku 1306. Później decyzja ta została cofnięta, a zamek i samo miasto stały się własnością książęcą. Tutaj organizowano zjazdy rycerstwa, tutaj przeniesiono skarbiec katedry gnieźnieńskiej, stąd wojska wyruszyły pod Płowce. Za panowania Kazimierza Wielkiego zamek był siedzibą starostów grodowych, mieszkała tu również druga żona Kazimierza Wielkiego oraz jego siostra. Chęciny zaś były stolicą powiatu. Za Jagiellonów mieściły się na zamku więzienie. Po bitwie pod Grunwaldem więziono w Chęcinach wielu Krzyżaków. Również w tym okresie twierdza służyła jako lokum dla rodziny królewskiej (w 1554 r. przebywała tu królowa Bona), była siedzibą starostów i mieściła sąd wraz z kancelarią grodzką. W roku 1465 zamek oraz miasto strawił duży pożar, zamek powoli zaczynał tracić swoje znaczenie i swą świetność, jednakże nadal stanowił mieszkanie starosty, urzędników i służby. W okresie późniejszym zamek padł jeszcze ofiarą kilku pożarów i grabieży min. podczas rokoszu Zebrzydowskiego w roku 1607, czy podczas potopu szwedzkiego. Ostatecznie do jego dewastacji przyczynili się Szwedzi w 1707 r. Odtąd zamek przestał służyć jako rezydencja starostów. Co prawda pozostały tu jeszcze na krótki okres kancelaria i sąd grodzki oraz mieszkania urzędników i służby, ale budowla straciła swą świetność. Ostatnim razem, gdy działa zamkowe zagrzmiały, była okoliczność wjazdu do miasta króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w roku 1787. W okresie zaborów zamek popadł już w ruinę, część murów została rozebrana, a w roku 1915 pociski artyleryjskie zburzyły górne partie wież. Mimo prac ochronnych budowla popadała w coraz większe zniszczenie. W celu zabezpieczenia wpisano ją w 1925 r. do inwentarza zabytków jako własność państwa, a w roku 1947 do rejestru zabytków pierwszej grupy. W latach powojennych zabezpieczono mury, wyremontowano wieże, prowadzono szereg prac archeologicznych odkrywających stare części zamku i wiele szczegółów budowlanych. W latach 60-tych kręcono na zamku sceny do filmów „Pan Wołodyjowski” i „Milczenie”. Zamek cały czas zyskiwał na znaczeniu jako zabytek i atrakcja turystyczna. Przeprowadzono szereg prac remontowych, które pozwoliły wyeksponować piękno i elementy architektoniczne twierdzy oraz przystosować ją dla zwiedzających.

KOŚCIÓŁ ŚW.BARTŁOMIEJA

Kościół został ufundowany ok. roku 1315 najprawdopodobniej przez króla Łokietka, a jego budowę ukończył ok. roku 1350 Kazimierz Wielki. Parafia cieszyła się samodzielnością już w XV w. W czasie reformacji kościół przeszedł w ręce innowierców, a na własność katolików powrócił w 1603 r. Świątynia przechodziła wiele razy renowację, kilkakrotnie była rozbudowywana. Kościół parafialny zachował swój pierwotny gotycki charakter. Jest zbudowany z cegły. Posiada trzy nawy  równej wysokości i szerokości. Nawy i prezbiterium zdobią sklepienia kolebkowo – krzyżowe i pokrywa je stiukowa dekoracja żeber. Prezbiterium wieńczy wczesnobarokowy ołtarz główny ozdobiony postaciami świętych i aniołów. Przed ołtarzem znajdują się późnorenesansowe stelle z XVII w. przedstawiające sceny z życia św. Franciszka. Z prezbiterium przechodzi się do  zabytkowej zakrystii. W nawie południowej mieści się XVII-wieczna kaplica Trzech Króli, której inicjatorem i budowniczym był Kasper Fodyga. Kaplicę pokrywa kopuła zdobiona promienistymi żebrami, ściany są pokryte malowidłami i płaskorzeźbami, znajduje się tam również marmurowy ołtarz z epoki późnego renesansu oraz rzeźba Chrystusa z alabastru – „Ukrzyżowanie”, zaś w nieudostępnionej krypcie grobowej spoczywają ciała fundatora – Fodygi i jego małżonki. W nawie południowej znajdują się dwa ołtarze, podobnie też w nawie północnej. Kościół posiada również chór, organy i dzwonnicę.

KLASZTOR I KOŚCIÓŁ BERNARDYNEK

Zakon św.Klary założyła w Chęcinach Klara Grędoszewska. Budynek mieszkalny ofiarowano klaryskom po śmierci jego budowniczego – Kaspra Fodygi. W roku 1673 zakonnice uzyskały kościółek św. Marii Magdaleny, rozbudowany przez starostę Bidzińskiego, który również dokupił ogród, a całość otoczył murem. Kościół poświęcono w roku 1685. Klasztor był dwukrotnie zniszczony przez pożary, a odbudowano go dopiero w XVIII w. W wieku XIX ponownie odrestaurowano go, zarazem łącząc z budynkiem kościoła w jeden kompleks. Dziś klasztor i kościół należy do sióstr bernardynek. Kościół św. Marii Magdaleny to budowla wczesnobarokowa, o sklepieniu kolebkowo – krzyżowym z dekoracją stiukową, zwieńczona wieżyczką, posiadająca jedną nawę z półkolistą absydą prezbiterium. Wewnątrz znajduje się pięć ołtarzy i wiele rzeźb z XVII w. oraz ambona i chór z organami.

KLASZTOR I KOŚCIÓŁ FRANCISZKANÓW

Fundatorem klasztoru i kościoła Franciszkanów był w 1368 r. Kazimierz Wielki. W historii tej świątyni znajdujemy i pożar w 1465r. ( po którym odrestaurowano polichromię) i zniszczenia dokonane ręką kalwinów (którzy zajmowali go w latach 1580 – 1603), po czym została ona odbudowana – nadając jej już dzisiejszy wygląd – i na nowo konsekrowana w roku 1628. Kolejny raz kościół uległ zniszczeniom podczas potopu szwedzkiego. Na renowacę czekał trzydzieści lat, a dokonał jej starosta Stefan Bidziński. Podczas zaborów Rosjanie (w 1817r.) zamienili klasztor na więzienie. Utracił on swój sakralny charakter, w budynkach podklasztornych mieściła się fabryka marmurów i jedynie kaplica św. Leonarda służyła jako miejsce mszy dla więźniów. Po odzyskaniu niepodległości nadal  – aż do roku 1927 – były to więzienie, a później budynki wykorzystywano do różnych celów (szkoła, łaźnia, sąd grodzki, rzeźnia). Podczas II wojny światowej tutaj stacjonowali Niemcy, natomiast po wojnie obiekt  odnowiono i przeznaczono na hotel i restaurację. W ręce franciszkanów klasztor i kościół powróciły w roku 1991. Kościół jest zbudowany w stylu gotyckim. Dwurzędowa nawa ma wydłużone prezbiterium. XVII – wieczne sklepienia kolebkowo-krzyżowe ozdobione są siatką stiukowych żeber, a miejscami zachowała się jeszcze XV-wieczna polichromia. Krużganek prowadzi wokół wirydarza do kaplicy św.Leonarda ufundowanej przez starostę Branickiego w 1641 r. Kaplica jest nakryta kopułą z latarnią. Klasztor natomiast – pierwotnie gotycki – przebudowano w XVIII w. Sklepienia kolebkowo-krzyżowe pochodzą z XVII w., podobnie drugi budynek na północ od klasztoru.

SYNAGOGA

Wzniesiona w roku 1638 w stylu późnego renesansu jako buźnica. Rozbudowana i odrestaurowana w roku 1905. Dziś służy jako siedziba Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury. Na uwagę zasługuje kamienny portal wczesnobarokowy i trzy pary kamiennych drzwi renesansowych. Wewnątrz znajduje się późnorenesansowy ołtarz na rodały z czarnego marmuru.
Na krańcu wzgórza zamkowego znajdują się również pozostałości cmentarza żydowskiego.

NIEMCZÓWKA

Budynek w stylu renesansowym zbudowany w roku 1570. Właścicielem był Walenty Września i jego żona Anna z Niemczów. Spełniał rolę karczmy. Posiada interesujący układ dwutraktowy z dużą bramą i sienią przejazdową, zabytkowe piwnice o sklepieniu kolebkowym, a w sali na piętrze znajdują się renesansowe kolumienki i belka stropowa z datą 1634 i nazwiskiem burmistrza chęcińskiego Walentego Soboniewskiego.